_Sportsko-srce.jpg "Sportsko srce")
Kada se nekome kaže da ima veliko srce, uglavnom je reč o metafori koja naglašava kvalitet određene osobe. U doslovnom smislu reči, međutim, veliko srce označava sportsko ili atletsko srce, koje je karakteristično za sportiste, mada mogu da ga imaju i ljudi van sporta koji se bave teškim i zahtevnim fizičkim zanimanjima (Z.O. Joksović).
Uticaj sporta i fizičke aktivnosti na organizam dosada je mnogo puta i sa više aspekata analiziran, s obzirom na brojne promene koje mogu nastati usled njihovog "konzumiranja" i to Sportsko-srcenajčešće u zavisnosti od vrste i intenziteta opterećenja. Sposobnost organizma da ostvari fizičku aktivnost velikog intenziteta je zasnovana na funkcionisanju niza organa i organskih sistema, odnosno procesa koji su u njima zastupljeni.
Jednu od vodećih (važnijih) uloga, u ostvarivanju fizičke aktivnosti velikog intetnziteta, svakako ima kardiovaskularni sistem, koji je zadužen da, aktivnim mišićima, obezbedi i dopremi dovoljnu količinu kiseonika pri ponavljanim naporima velikog intenziteta. Da bi se aktivnim mišićima dopremila dovoljna količina kiseonika, pri ponavljanim naporima velikog intenziteta, srce podleže morfološkim, funkcionalnim i elektrofiziološkim promenama, koje su nazvane "sindromom sportskog srca" ili samo "sportskim srcem", tj. "atletskim srcem" kojim ćemo se pozabaviti u nastavku teksta.
Pojam Sportskog srca
Pojam "sportskog srca" pod kojim podrazumevamo zdravo povećano srce trenirane osobe, a koje se definiše "kao skup morfoloških i funkcionalnih karakteristika srca koje se razvija tokom vremena pod uticajem sportskog treninga", prvi je uveo švedski doktor S. Henschen, 1899. godine.
"Sportsko srce" i pored brojnih postojećih znanja, je fenomen nedovoljno istražen, kako u anatomskom i funkcionalnom smislu, tako i sa aspekta njegovog odnosa prema zdravlju. Ono često podrazumeva "sivu zonu" između zdravlja i bolesti, dakle područje nepoznato i podložno različitim tumačenjima, a dokaz da je to tako su iznenadne smrti sportista koje se često dešavaju (Dr. Dejana Popović).
Sportsko srce je složen fenomen i u anatomskom i u funkcionalnom smislu. Zato se za njega i govori da predstavlja "sivu zonu", nedovoljno poznatu i podložnu različitim tumačenjima. Odlikuje se povećanjem srca u celini, što znači da poseduje povećane dimenzije komora i pretkomora, povećanu debljinu srčanog mišića, nastalih najčešće usled fizičkog napora ili teških sportskih aktivnosti. U suštini, razvoj fenomena sportskog srca dešava se pod uticajem treninga i dovodi do povećanja ukupnog funkcionalnog kapaciteta organizma (Dr. Miloš Obrenović).
U sportskim disciplinama koje zahtevaju znatna i/ili dominantna statička naprezanja, kao što su: biciklizam, plivanje, veslanje, vožnja kajaka, dizanje tegova, skijaško trčanje, vaterpolo, triatlon i sl. (Važno je napomenuti da 80% sportova daje promene i dijametra i debljine zida leve komore) srce sportiste je hronično opterećeno pritiskom. Usled savladavanja velikog pritiska u krvnim sudovima, zbog statičkog naprezanja javlja se zadebljanje zida leve komore (tzv. koncentrična hipertrofija), koja predstavlja fiziološku adaptaciju, koja u većini slučajeva ne ostavlja posledice u kasnijem životu sportiste. Srce sportiste koje je hronično opterećeno povećanim volumenom (kod sportskih disciplina dinamičke izdržljivosti) ima tzv. ekscentričnu hipertrofiju. Kod obe hipertofije broj mišićnih ćelija u miokardu se ne menja, nego se povećava debljina mišićnih vlakana, koja može da ide sve dok srce ne dostigne svoju kritičnu masu, koja za levu komoru iznosi 300-350 g u odnosu na normalnu masu, koja iznosi 200 g) (Prof. Dr. Franjo Fratić).
style="display:block; text-align:center;"
data-ad-layout="in-article"
data-ad-format="fluid"
data-ad-client="ca-pub-3680394444982515"
data-ad-slot="6919562611">
Nastanak (pojava) sportskog srca
Elektrofiziološke promene karakteristične za sportsko srce podrazumevaju promene ritma srca, kao i promene provođenja, što se manifestuje promenama u EKG-u. Usporen srčani rad je prisutan kod preko polovine svih sportista koji treniraju dinamičke sportove. Zabeležena je frekvenca od čak 25 udara u minuti (normalna vrednost za zdravu sedentarnu populaciju je od 60 - 100 udara u minuti).
Umereno povećanje srca najčešće mogu izazvati sportske discipline pri kojima se metabolizam odvija na bazi anaerobnih i aerobnih procesa, a sam razvoj fenomena sportskog srca pod uticajem treninga, javlja se sa ciljem povećanja ukupnog funkcionalnog kapaciteta organizma gde je uloga srca najznačajnija.
Razna ispitivanja su pokazala da na razvoj srca snažno utiču obim i intenzitet opterećenja, a promene u srcu su utoliko veće, ukoliko je duže vreme treniranja i veći intenzitet fizičke aktivnosti, međutim, to da li će se kod sportiste razviti sportsko srce može zavisiti i od sledećih faktora: Vrste sportske aktivnosti; Obima i intenziteta treninga; Dužine sportskog staža, Pola i konstrukcije i sl.
Karakteristike sportskog srca
Sportsko srce se karakteriše kao skup morfoloških i funkcionalnih karakteristika srca koje se razvijaju tokom vremena pod uticajem sportskog treninga, i ono se odlikuje povećanje srca u celini, odnosno povećanjem njegovih šupljina i debljine srčanom mišića, kao i povećanjem ekonomičnosti srčanog rada u miru i u uslovima fizičkog opterećenja sa proširivanjem njegovih maksimalnih funkcionalnih kapaciteta.
Morofološke adaptacione promene karakteristične za sportsko srce su različite za različite tipove fizičkog opterećenja. Kod kontinuiranog dinamičkog vežbanja, koje karakterišu ritmičke izotoničke kontrakcije velikih mišićnih grupa, a čiji je rezultat vidljivo kretanje u prostoru, mišići se ponašaju kao pumpa, vraćajući krv u srce, najviše ga opterećujući volumenom krvi koja u njega pristiže (među ovim fizičkim aktivnostima su: trčanje, plivanje, vožnja bicikla). Kad su u pitanju statički sportovi koji ne dovode do vidljivog pomeranja tela, a koji se karakterišu produženim izometričnim kontrakcijama visokog intenziteta, (npr. dizanje tegova), oni najčešće dovode do znatno povišenog srednjeg arterijskog pritiska usled pritiska kontrahovanog mišića na zid krvnog suda i opterećuje srce pritiskom u cirkulatornom sistemu, što dovodi do povećanog volumena srca, sa posledičnim povećanjem debljine zida srca, koje nije praćeno povećanjem dijametra srčanih šupljina.
Kada su u pitanju razlike sportskog srca kod žena i muškaraca, prema različitim istraživanjima, smatra se da su najčešće, dimenzije leve komore kod sportskog srca žene za 11% manje (debljina zida je 23% manja, a masa leve komore je manja za čak 31%) nego kod muškaraca istih godina, stepena utreniranosti, i telesne mase, koji se bave istom sportskom disciplinom.
Najveće povećanje srca se zapaža kod sportista u sportskim disicplinama, koje se izvode kontinuirano duže vreme na nivou stabilnog ili prividno stabilnog stanja, do nivoa anaerobnog praga, među koje spadaju: trčanje na duge staze, trčanje na skijama, biciklizam, plivanje, triatlon, veslanje, vaterpolo i sl. Međutim, interesantan je podatak da se adaptacione promene karakteristične za sportsko srce, ponekad mogu videti i u veoma ranoj mladosti, npr. ove promene zapažene su kod dece stare svega pet (5) godina.
Saveti/ preporuke
Iako se sindrom sportskog srca može smatrati fiziološkim čudom, njegove karakteristike mogu predstavljati problem u razlikovanju od opasnih stanja, naime samom činjenicom da u okviru sindroma "sportskog srca" dolazi do uvećanja i zadebljanja srčanog mišića, postavljaju se pitanja diferenciranja ove fiziološke hipertrofije od patološke koja se viđa u brojnim kardiološkim i nekardiološkim bolestima.
U tom smislu, za sportske lekare veoma je važno da dobro poznaju karakteristike sportskog srca i da prepoznaju eventualno prikriveno oboljenje, koje bi u nekom trenutku vanrednih sportskih napora može da bude fatalno. Zbog toga posebno treba obratiti pažnju na srce koje je veliko a bolesno, gde se radi o hipertrofičnoj dilatativnoj kardiomiopatiji, odnosno gde se ne radi o sportskom srcu, za koje je važno naglasiti da predstavlja zdravo srce, koje sportistima pruža veće izglede za dalji i zdraviji život.
Literatura:
Sindrom sportskog srca - Dr. Dejana Popović
Sindrom sportskog srca - Prof. Mirjana Kolac
Exercise and sports cardiology - Paul D. Thompson
Teorija i metodika sportskog treninga - Prof. Dr. Franjo Fratić
Sport and exercise science - Jack W. Berryman, Roberta J. Park
