_maksimir-13-05-1990-nikad-odigrana-utakmica.jpg "Maksimir 13.05.1990. - nikad odigrana utakmica")
Jednu od najnegativnijih pojava u svetu savremenog sporta predstavlja nasilje na tribinama. Nažalost, svedoci smo mnogih nemilih scena koje su za svaku osudu, koje nemaju nikakve veze sa sportom i predstavljaju atak na bezbednost, pa i živote ljudi. Kontinuitet tog nasilja traje već nekoliko decenija, kako u svetu, tako i na našim prostorima. I tako, od pogibije navijača Juventusa na briselskom Hejselu 1985 godine, do nereda u Đenovi 2010. godine, kao i brojnih sukoba između navijačkih grupa koji traju i danas.
Svi ti nemili događaji bacaju u drugi plan sportske događaje i imaju dalekosežne posledice, kako po klubove, tako i po čitava društva. Jedan od takvih događaja koji su promenili mnogo toga bio je čuveni sukob na Maksimirskom stadionu u Zagrebu 13. maja 1990. godine između navijača Crvene Zvezde i Dinama. Događaj koji se i danas prepričava, prema kome niko nije ostao ravnodušan, i koji je promenio tok istorije na ovim prostorima. Tog dana, slobodno možemo reći, nestao je jedan sistem, a sa njim i jedna zemlja. Na sreću, tog dana niko nije izgubio život, međutim posledice ovog događaja u vremenu koje je je dolazilo bile su tragične.
Istorija raspada Jugoslavije može se izjednačiti sa istorijom nasilja u jugoslovenskom sportu. To se prvenstveno odnosi na fudbalske navijače - huligane koji su krajem 80-ih i početkom 90-ih godina to nasilje postepeno prenosili na teren međuetničkih sukoba, i na kraju, na bojno polje. Od tada datira veza između politike i sporta, a stadioni u bivšoj SFRJ su na kraju, pri njenom raspadu, korišteni u političke svrhe. Tenzije koje su ubrzano rasle na nacionalnoj i verskoj osnovi, prenele su se i na sport.
U tom periodu, jedan od glavnih problema tadašnjeg jugoslovenskog fudbala postalo je nasilje na stadionima i van njih. Sukobi među navijačkim grupama postali su sve učestaliji i brutalniji. Po uzoru na engleske huligane i italijanske tifoze navijačke grupe, pogotovo tadašnje "velike četvorke" postaju sve organizovanije i opasnije. Sukobi među njima postali su sve intenzivniji, pogotovo od sredine 80-ih godina, da bi kulminacija svega usledila, ironično, baš na "dan bezbednosti" tadašnjeg sistema, 13. maja 1990. godine.
Bio je lep i sunčan dan, a nedeljno poslepodne, kao i prethodnih decenija, predviđeno za odigravanje jednog od najvećih derbija jugoslovenskog fudbala. Već pre te utakmice Crvena Zvezda je obezbedila šampionsku titulu, tako da predstojeći meč nije imao većeg takmičarskog značaja. Doduše, strahovalo se od navijačkih izgreda koji su se dešavali i prethodnih godina. Međutim, niko nije mogao pretpostaviti dokle će tog dana otići "navijačko ludilo" , a pogotovo da zbog toga utakmica uopšte neće biti odigrana.
Očigledno je da su "Delije" i "Bed blu bojsi" (BBB) bili rešeni da tog dana napokon izravnaju račune i da im je međusobni obračun bio mnogo važniji od samog fudbala koji je potisnut u sasvim drugi plan. Sve je bilo spremno za veliki navijački rat. Na dan utakmice u Zagreb je iz Beograda doputovala grupa od oko 2.500 navijača Crvene Zvezde. Sporadični sukobi su počeli još na zagrebačkim ulicama, a dve navijačke grupe sukobile su se i na Trgu bana Jelačića. Ulične tuče, prevrtanje stolova ispred kafića, lomljenje izloga, razbijanje automobila bili su samo uvertira za mnogo žešći sukob koji je kulminirao na stadionu, a koji su u direktnom TV prenosu mogli da prate gledaoci širom Jugoslavije.
style="display:block; text-align:center;"
data-ad-layout="in-article"
data-ad-format="fluid"
data-ad-client="ca-pub-3680394444982515"
data-ad-slot="6919562611">
Na ispunjenom stadionu "Maksimir" nastavljene su provokacije s obe strane. Pevale su se do tada zabranjene nacionalističke pesme i pljuštale su uvrede na nacionalnoj osnovi. To je bio period uspostavljanja višestranačja na ovim prostorima, a samo nedelju dana ranije u Hrvatskoj su održani prvi višestranački izbori na kojima je pobedila Hrvatska demokratska zajednica (HDZ) predvođena dr Franjom Tuđmanom, politička organizacija koja se otvoreno zalagala za otcepljenje Hrvatske od SFRJ. Bilo je jasno da je pušten duh iz boce, a sportska borilišta postala su idealna mesta za političku propagandu.
Žestoka politizacija sporta i polarizacija jugoslovenskog društva došli su do punog izražaja tog majskog poslepodneva. Sat vremena pre početka utakmice, "Delije", smeštene na donjem delu južne tribine, pokidavši reklamne panoe, provalile su na gornji nivo i žestoko se obračunali sa delom domaćih navijača. Postavlja se pitanje otkud na stadionu kamenice kojima su gađani navijači Crvene Zvezde, što je bio okidač za početak incidenata. To je izazvalo još veće nerede pošto je sa druge strane glavnina "Bed blu bojsa", koncentrisana na severnoj tribini, provalila ogradu, uletela na teren i žestoko se sukobila sa milicijom. Nastao je opšti haos, a delegati utakmice su odlučili da ne postoje uslovi za njeno odigravanje.
Uz velike napore milicija je uspela da istera BBB sa stadiona, zaštiti službena lica, Zvezdine igrače, rukovodioce, navijače i bezbedno ih izvede sa stadiona. Na ulicama Zagreba besneli su neredi, a najveće tuča sa milicijom trajala je oko dva sata na pomoćnom terenu maksimirskog stadiona, kada su upotrebljene velike količine suzavca. Bilans je bio zastrašujući: suzavac, zapaljena i prevrnuta vozila, šezdesetak osoba povređeno, od čega šest teško. Nemiri će ostati upamćeni i po napadu kapitena Dinama Zvonimira Bobana na milicajca Refika Ahmetovića. Ovaj čin Boban je pravdao time jer je hteo navodno da zaštiti navijače i saigrače. Zahvaljujući tome on je postao nacionalni heroj u Hrvatskoj. Međutim, to ga je koštalo devetomesečne suspenzije od strane Fudbalskog saveza Jugoslavije i neodlaska na Mundijal u Italiji te godine.
Nažalost, od nereda je najviše profitirala aktuelna politika, odnosno vladajući HDZ, koji je ovaj događaj iskoristio kako bi hrvatsku policiju očistio od srpskih kadrova. I danas je prisutno opšte uverenje da je čitav incident bio dobro izrežiran. Tome u prilog idu neoborive činjenice o unetim kamenicama na stadion i znatno oslabljenoj ogradi, što je navijačima Dinama omogućilo da lako upadnu na teren. Najveći gubitnici tog dana bili su sport, fudbal, i prvotimci Dinama i Crvene Zvezde. Posle ovog događaja više ništa nije bilo isto. Bila je to jedna od najčuvenijih neodigranih utakmica u istoriji svetskog fudbala. Američka televizijska mreža CNN uvrstila je ovu utakmicu među pet mečeva koji su promenili istoriju. Prekid ovog meča simbolično je najavio početak građanskog rata između Srba i Hrvata i raspad zajedničke države.
I danas, posle skoro 23 godine, javnosti u Srbiji i Hrvatskoj na ovaj događaj gledaju sasvim različito. Za većinu Srba ovo je bio početak raspada SFRJ, a za Hrvate početak tzv. "domovinskog rata". Za "Delije" ovaj događaj je predstavljao krunu svih tuča koje su se dešavale i ranije prilikom gostovanja u Zagrebu. Za BBB ovo je istorijski datum koji se obeležava svake godine, a kraj stadiona Maksimir nalazi se spomenik poginulim pripadnicima ove navijačke grupe u ratu, na kome je čak i upisan datum 13.05.1990. kao početak borbe za nezavisnu Hvatsku. U protekle dve decenije o ovoj temi je sve rečeno i nema se više šta dodati. Posle svega ostaje nam samo gorko sećanje na jedan neodigran meč i konstatacija da je usledilo teško, sudbonosno vreme, koje je mnogim ljudima na ovom prostoru iz korena promenilo život.
